هرگاه از آثار اقتباسی صحبت می‌شود، به یاد فیلم‌هایی می‌افتیم که بر اساس رمان‌ها ساخته شده‌اند اما خلاف این مسئله هم صدق می‌کند، یعنی کتاب اقتباسی از فیلم. برخی اعتقاد دارند که چنین کتاب‌هایی تنها با اهداف مالی به چاپ می‌رسند و فی‌نفسه ارزشی ندارند اما بعضی دیگر بر این باورند که باید برای این آثار در دنیای سینما و ادبیات جایگاهی متصور بود و آن‌ها قابل دفاع هستند.
فیلم‌های این فهرست، آثار شاخصی هستند که نسخه‌ی رمان آن‌ها هم وارد بازار شده و موردتوجه قرار گرفته است. کتاب‌های مذکور تفاوت‌های ویژه‌ای با قصه‌ی اصلی ندارند اما برخلاف فیلم‌نامه، همه‌چیز را به سبک رمان‌ها شرح می‌دهند و قصه‌گویی و فضاسازی در آن‌ها اولویت ویژه‌ای دارد.
۱۰- مخمصه (Heat)
- سال انتشار: ۱۹۹۵
- کارگردان: مایکل مان
- بازیگران: رابرت دنیرو، آل پاچینو، وال کیلمر، تام سایزمور، ناتالی پورتمن، اشلی جاد، جان وویت، هیزل گودمن
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۸ از ۱۰۰
یکی از برترین فیلم‌های اکشن-جنایی تاریخ، مخمصه از آن آثاری بود که به سینمای اکشن دههی ۹۰ میلادی معنا بخشید. قصه درباره‌ی پلیس کارکشته‌ای است که می‌خواهد سارق باهوشی که دُم به تله نمی‌دهد را به دام بیندازد و آن‌ها وارد یک بازی موش و گربه می‌شوند.
مایکل مان مدت‌ها پیش از آنکه فیلم را در سال ۱۹۹۵ بسازد، با ایده‌ی اولیه‌ی قصه کلنجار می‌رفت و حتی سایه‌ای از آن را در فیلم تلویزیونی شکست‌خورده‌ی «نابودی لس آنجلس» (۱۹۸۹) به کار گرفت؛ بنابراین تبدیل شدن مخمصه به یک رمان هیجان‌انگیز چندان هم دور از انتظار به نظر نمی‌رسید اما این اتفاق نزدیک به ۲۷ سال بعد رخ داد. کتاب «مخمصه ۲» یک پیش‌درآمد برای فیلم اصلی است که مان آن را با همکاری مگ گاردینر نوشت و مدتی قبل به چاپ رساند. این رمان که از یک قصه‌ی سینمایی و غنی بهره می‌گیرد، پتانسیل‌های بالایی دارد و مان گفته است که تصمیم دارد آن را در آینده به فیلم تبدیل کند.
در این رمان، یک روز پس از رویدادهای مخمصه، کریس (وال کیلمر) مجروح شده و مذبوحانه در تلاش است تا از لس آنجلس فرار کند. در همین حین (خطر اسپویل فیلم اصلی)، کارآگاه وینسنت هانا (آل پاچینو) که ساعاتی قبل، دوست و شریک کریس، نیل مک‌کالی (رابرت دنیرو) را به قتل رساند، حالا مصمم است تا آخرین عضو بازمانده‌ی این گروه خلافکاری را نیز دستگیر کند. سپس به سال ۱۹۸۸ می‌رویم (۷ سال زودتر)، جایی که مک‌کالی و همکارانش در اوج موفقیت قرار دارند و وینسنت سرنخ‌ها را دنبال می‌کند تا به آن‌ها نزدیک شود. این کتاب تاثیرگذار و تراژیک دست‌کمی از یک فیلم اکشن-حماسی ندارد.
۹- بیگانه (Alien)
- سال انتشار: ۱۹۷۹
- کارگردان: ریدلی اسکات
- بازیگران: سیگورنی ویور، تام اسکریت، جان هرت، ایان هولم، هری دین استنتون، ورونیکا کارترایت، هلن هورتون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۸ از ۱۰۰
یکی از فیلم‌های ساختارشکن ژانر ترسناک و علمی-تخیلی، بیگانه در دوره‌ی اکران سروصدای زیادی به پا نکرد اما در گذر زمان، ارزش‌های آن مشخص شد و حالا یکی از آثار محبوب ریدلی اسکات در نظر گرفته می‌شود. بیگانه که در فهرست برترین فیلم‌های تاریخ مجله‌ی امپایر، در جایگاه سی‌و‌سوم قرار گرفت، چند دنباله هم دارد که قسمت دوم (۱۹۸۶) به کارگردانی جیمز کامرون و همچنین «پرومتئوس» (۲۰۱۲) آثار برجسته‌ای به حساب می‌آیند.
به دلیل پتانسیل بالای جهانِ بیگانه، ورود این مجموعه به مدیوم‌های دیگری همچون بازی‌های ویدیویی و ادبیات بدیهی به نظر می‌رسید. در این میان، رمان گرافیکی «بیگانه: داستان مصور» که در همان سال ۱۹۷۹ توسط آرچی گودوین نوشته شد، یکی از بهترین‌ها است و معمولا از آن به عنوان «بهترین اقتباس کمیکی از یک فیلم» نام برده می شود. فارغ از این، چند رمان دیگر هم بر اساس این فیلم منتشر شده است که مورد استقبال قرار گرفته‌اند، همانند «بیگانه: بیرون از سایه‌ها» (۲۰۱۴) نوشته‌ی تیم لبن که قهرمان آن، اِلن ریپلی است و همچنین «بیگانه» (۱۹۷۹) نوشته‌ی آلن دین فاستر که فیلم را با کمترین تغییرات به کتاب تبدیل کرده است.
۸- طالع نحس (The Omen)
- سال انتشار: ۱۹۷۶
- کارگردان: ریچارد دانر
- بازیگران: گریگوری پک، لی رمیک، دیوید وارنر، بیلی وایتلا، هاروی اسپنسر استیونز، پاتریک تروتون
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۴ از ۱۰۰
طالع نحس در دوره‌ی اکران با بازخوردهای منفی روبه‌رو شد و منتقدان وقت آن را «احمقانه» و «مضحک» توصیف کردند اما همانند بیگانه در گذر زمان موردتوجه قرار گرفت و حالا یک فیلم ترسناک کلاسیک در نظر گرفته می‌شود که نامش اغلب در فهرست برترین فیلم‌های ترسناک به چشم می‌خورد. قصه درباره‌ی یک سیاستمدار است که فرزند نوزادش می‌میرد و برای اینکه همسرش دچار شوک نشود، نوزاد یتیمی را به سرپرستی می‌گیرد و آن را به خانه می‌برد؛ این تصمیم، نتایج شیطانی و ترسناکی برای او به همراه دارد.
این ساخته‌ی ریچارد دانر، به شهرت دیوید سلتزرِ فیلم‌نامه‌نویس کمک شایانی کرد که تا پیش از آن برای نگارش آثار ملودرامی همچون «دو عدد خوشحالی است» (۱۹۷۲) و «سوی دیگر کوهستان» (۱۹۷۵) شناخته می‌شد. او علاوه‌بر فیلم‌نامه، نسخه‌ی رمان فیلم را هم نوشت که همزمان با اکران طالع نحس وارد بازار شد و بعضی از عناصرش همانند نام شخصیت‌ها با نسخه‌ی سینمایی متفاوت است. طالع نحس چند دنباله و یک بازسازی افتضاح (۲۰۰۶) داشته است اما با احیای موفقیت‌آمیز تعدادی از مجموعه‌های ترسناک کلاسیک در سال‌های اخیر، به نظر می‌رسد که دیر یا زود شاهد ساخت یک نسخه‌ی سینمایی جدید بر اساس کتاب دیوید سلتزر باشیم.
۷- بلید رانر (Blade Runner)
- سال انتشار: ۱۹۸۲
- کارگردان: ریدلی اسکات
- بازیگران: هریسون فورد، روتخر هاور، شان یانگ، ادوارد جیمز آلموس، داریل هانا، جو تارکل، جوانا کسیدی
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰
و باز هم یک فیلم دیگر که در روزهای اکران به‌درستی درک نشد اما حالا یکی از تاثیرگذارترین آثار علمی-تخیلی تاریخ (و البته بهترین فیلم سایبرپانکی تاریخ) در نظر گرفته می‌شود. اقتباسی از رمان «آیا آدم‌مصنوعی‌ها خواب گوسفند برقی می‌بینند؟» نوشته‌ی فیلیپ کی دیک، بلید رانر به دلیل اهمیت تاریخی، فرهنگی و زیبایی‌شناختی‌اش در فهرست ملی ثبت فیلم نیز قرار گرفته است.
دکارد (هریسون فورد) یک بلید رانر است که پس از ورود غیرمجاز چهار آدم مصنوعی – که به آن‌ها رپلیکانت می‌گویند – به لس آنجلس، از بازنشستگی خارج می‌شود تا آن‌ها را پیدا کند. او در همین حین، با دختری به نام ریچل (شان یانگ) ملاقات می‌کند که از ذات واقعی خود خبر ندارد و نمی‌داند یک رپلیکانت است. دکارت در مسیر یافتن این آدم‌های مصنوعی، نسبت به دانسته‌هایش دچار تردید می‌شود و دیگر نمی‌داند چه چیزی درست و چه چیزی غلط است و در نهایت به نقطه‌ای می‌رسد که حتی دیگر از هویت خود مطمئن نیست.
مدتی پس از اکران بلید رانر، به فیلیپ کی دیک پیشنهاد چهارصد هزار دلاری داده شد تا نسخه‌ی رمان فیلم را بنویسد که او نپذیرفت. در عوض، استودیوی سازنده، نویسنده‌ای به نام لِس مارتین را استخدام کرد تا یک رمان غیررسمی از آن بنویسد که در سال ۱۹۸۲ به چاپ رسید. بعدها، نویسنده‌ی ژانر ترسناک، کی دبلیو جتر –که از دوستان نزدیک فیلیپ کی دیک هم بود – نگارش رمان‌های بلید رانر را به‌صورت رسمی آغاز کرد (۱۹۹۵) که نتیجه‌اش یک سه‌گانه‌ی جذاب بود. کتاب «بلید رانر ۳: شب رپلیکانت» (۱۹۹۶) سال‌ها بعد، به منبع الهام فیلم «بلید رانر ۲۰۴۹» (۲۰۱۷) تبدیل شد.
۶- ۲۰۰۱: ادیسه‌ی فضایی (A Space Odyssey)
- سال انتشار: ۱۹۶۸
- کارگردان: استنلی کوبریک
- بازیگران: کیر دوله، گری لاکوود، ویلیام سیلوستر، داگلاس رین، تری داگن، لئونارد راسیتر، مارگارت تیزک
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۳ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰
متمرکز، جاه‌طلبانه و حماسی، ادیسه‌ی فضایی یکی از غول‌های ژانر علمی-تخیلی و یکی از برجسته‌ترین ساخته‌های استنلی کوبریک است که در آن به مضامین پیچیده‌ای می‌پردازد و به اعتقاد اکثر منتقدان، یکی از مهم‌ترین فیلم‌های تاریخ از آغاز تولد سینما است. در سفری مرموز به اعماق فضا، دکتر دیو بُومن (کیر دوله) و تیمی از فضانوردان متوجه می‌شوند که سیستم کامپیوتری سفینه، رفتارهای نگران‌کننده و عجیبی از خود نشان می‌دهد. در نهایت، این رفتارها به یک تقابل تعلیق‌آمیز میان انسان و ماشین ختم می‌شود.
استنلی کوبریک برای توسعه‌ی فیلم از داستان کوتاه «نگهبان» نوشته‌ی آرتور سی کلارک الهام گرفت اما خود کلارک این مسئله را رد می‌کند. نکته‌ی جالب این است که این نویسنده‌ی مشهور ژانر علمی-تخیلی، سه دههی بعد، ادیسه‌ی فضایی را به یک رمان ۲۲۰ صفحه‌ای تبدیل کرد (۱۹۹۲). تا به امروز، بیش از سه میلیون نسخه از این کتاب به فروش رسیده است.
۵- ای. تی. موجود فرازمینی (E.T. the Extra Terrestrial)
- سال انتشار: ۱۹۸۲
- کارگردان: استیون اسپیلبرگ
- بازیگران: هنری توماس، دی والاس، رابرت مک‌ناتن، درو بریمور، پیتر کایوتی، کی.سی. مارتل، اریکا النیاک
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۹ از ۱۰۰
در کمال ناباوری، ای تی با عبور از «جنگ ستارگان» (۱۹۷۷) به پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینما تبدیل شد تا اینکه یک دههی بعد، دیگر ساخته‌ی استیون اسپیلبرگ یعنی «پارک ژوراسیک» (۱۹۹۳) از راه رسید و این جایگاه را تصاحب کرد. هنری توماس نقش الیوت را بازی می‌کند، کودکی که یک موجود فضایی به نام ای تی را کشف می‌کند و دوستی کم‌نظیری میان آن‌ها شکل می‌گیرد؛ در همین حین، دولت ایالات متحده می‌خواهد این موجود را پیدا کند تا روی آن آزمایش انجام دهد.
فیلم به یک پدیده‌ی جهانی تبدیل شد و علاوه‌بر یک بازی ویدیویی فاجعه‌‌بار، یک پارک تفریحی نیز پیرامون آن در استودیوی اورلاندوی یونیورسال تاسیس شد. فیلم همچنین الهام‌بخش کتابی به همین نام نوشته‌ی ویلیام کوتزوینکل (براساس فیلم‌نامه‌ی ملیسا متیسن) شد. کوتزوینکل پس از تبدیل فیلم به کتاب، یک دنباله‌ی مستقل به نام «ای تی: کتاب سیاره‌ی سبز» (۱۹۸۵) برای آن نوشت که موردتوجه قرار گرفت. هر دو کتاب خوب هستند اما توصیه می‌کنیم ابتدا فیلم استیون اسپیلبرگ را تماشا کنید.
۴- شکارچی گوزن (The Deer Hunter)
- سال انتشار: ۱۹۷۸
- کارگردان: مایکل چیمینو
- بازیگران: رابرت دنیرو، مریل استریپ، جان کازال، جان سویج، کریستوفر واکن، روتانیا آلدا
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۶ از ۱۰۰
شکارچی گوزن سه سال پس از پایان جنگ ویتنام اکران شد، در دورانی که جامعه‌ی آمریکا متوجه شده بود این جنگ چه تاثیر روحی و روانی شدیدی روی سربازان بازمانده گذاشته است. قصه پیرامون سه دوست اتفاق می‌افتد که در جنگ شرکت می‌کنند و توسط نیروهای ویتنامی اسیر می‌شوند. چند سال بعد، با مایک (رابرت دنیرو) همراه می‌شویم که برای فرار از خاطرات گذشته، گوزن شکار می‌کند. شکارچی گوزن جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم را به خانه برد، از سوی نیویورک تایمز به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ انتخاب شد و اغلب بهترین ساخته‌ی مایکل چیمینو در نظر گرفته می‌شود.
با یک شخصیت‌پردازی عمیق و سکانس‌های احساسی تاثیرگذار (به‌ویژه جایی که یکی از شخصیت‌ها در شرط‌‌بندی رولت روسی شرکت می‌کند)، فیلم بی‌تردید پتانسیل تبدیل شدن به یک رمان را داشت و این اتفاق رخ داد. ای اِم کندور تلاش کرد تا این کار را انجام دهد و اگرچه کتاب همان قصه‌ی فیلم را دنبال می‌کند، جذابیت بالایی دارد و حتی نوشته‌ای از ارنست همینگوی ضمیمه‌ی آن شده است اما موفق نشد ترس‌های پیدا و پنهان فیلم را به‌درستی بازآفرینی کند.
۳- طلوع مردگان (Dawn of the Dead)
- سال انتشار: ۱۹۷۸
- کارگردان: جرج رومرو
- بازیگران: دیوید امگ، کن فوری، اسکات راینیگر، گیلن راس
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۸ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
بعد از اکران موفقیت‌آمیز فیلم جریان‌سازِ «شب مردگان زنده» (۱۹۶۸) که با بودجه‌ی ناچیزی ساخته شده بود، جرج رومرو پس از یک غیبت ۱۰ ساله، برای ساخت دنباله‌ی آن بازگشت و باید خوشحال باشیم که حاضر شد این فیلم را بسازد. طلوع مردگان به اثر محبوب سینمادوستان تبدیل شد و اغلب با عنوان «بهترین فیلم زامبی‌محور تاریخ» شناخته می‌شود.
با عملکرد حیرت‌انگیز فیلم در گیشه، دنباله‌های متعددی برای آن ساخته شد و حتی یک بازسازی محبوب (۲۰۰۴) هم دارد. پس از احیای این زیرژانر و افزایش محبوبیت فیلم‌های زامبی محور در اوایل قرن بیست‌ویکم، طلوع مردگان به منبع اصلی الهام آثاری همچون «شانِ مردگان» (۲۰۰۴) نیز تبدیل شد. جرج رومرو که فیلم‌نامه را در سال ۱۹۷۸ نوشته بود، نسخه‌ی رمان آن را در سال ۲۰۱۵ منتشر کرد که مقدمه‌ای به قلم بازیگر نقش اصلی فیلم شانِ مردگان، سایمون پگ، ضمیمه‌ی آن شده است.
۲- جنگ ستارگان (Star Wars: Episode IV – A New Hope)
- سال انتشار: ۱۹۷۷
- کارگردان: جرج لوکاس
- بازیگران: مارک همیل، هریسون فورد، کری فیشر، پیتر کوشینگ، الک گینس، آنتونی دنیلز، پیتر میهیو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۳ از ۱۰۰
دیگر غول بزرگ ژانر علمی-تخیلی در همان روزهای اول اکران، فراتر از انتظار ظاهر و به یک پدیده‌ی بزرگ تبدیل شد. این ساخته‌ی جاه‌طلبانه‌ی جرج لوکاس، یکی از محبوب‌ترین آثار فرهنگ عامه در ۵۰ سال اخیر به حساب می‌آید و بیش از ۱۰ میلیارد دلار در گیشه فروخته است. بنابراین می‌شد حدس زد که امپراتوری آن به مدیوم‌های دیگر نیز گسترش پیدا کند.
نسخه‌ی رمان فیلم اصلی در سال ۱۹۷۶ – یک سال پیش از اکران فیلم – وارد بازار شد. لوکاس این کتاب را با نام خودش چاپ کرده بود اما بعدها مشخص شد که نویسنده‌ی اصلی آن، یک رمان‌نویس حرفه‌ای به نام آلن دین فوستر است (البته فوستر چیزی به قصه اضافه نکرده و تنها فیلم‌نامه‌ی لوکاس را به رمان تبدیل کرده است). بهترین نسخه را اما باید سه‌گانه‌ی «ثراون» نوشته‌ی تیموتی زان بدانیم که به فروش بالایی رسید. به اعتقاد طرفداران، این سه‌گانه در دههی ۹۰ میلادی – که محبوبیت جنگ ستارگان کاهش پیدا کرده بود – باعث احیای این مجموعه شد و افراد تازه‌ای را با جهان جنگ ستارگان آشنا کرد.
۱- روزی روزگاری در هالیوود (Once Upon a Time in Hollywood)
- سال انتشار: ۲۰۱۹
- کارگردان: کوئنتین تارانتینو
- بازیگران: لئوناردو دی‌کاپریو، برد پیت، مارگو رابی، امیل هرش، مارگارت کوالی، داکوتا فانینگ، آل پاچینو
- امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
- امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۵ از ۱۰۰
بی‌تردید هیچ کارگردانی همانند کوئنتین تارانتینو از شخصیت‌هایش شناخت ندارد؛ آن‌ها بسیار پیچیده هستند و هر کدام رنگ‌و‌بوی منحصر‌به‌فردی دارند. با اینکه شاکله‌ی اکثر فیلم‌های تارانتینو را سکانس‌های اکشن بی‌قاعده تشکیل می‌دهد اما او در روزی روزگاری در هالیوود، به شخصیت‌هایش اجازه‌ی تنفس داده است و ما با یک فیلم داستان‌محورتر روبه‌رو هستیم که قصه‌اش پیرامون بازیگری به نام ریک دالتون (لئوناردو دی‌کاپریو) اتفاق می‌افتد.
تارانتینو این پروژه را با یک رمان آغاز کرد که البته دو سال پس از اکران فیلم در سال ۲۰۲۱ به چاپ رسید و مطابق انتظار، سریعاً به یکی از کتاب‌های پرفروش سال تبدیل شد. رمان خطوط داستانی فیلم را گسترش و یک تصویر واضح از هالیوود سابق ارائه می‌دهد. این کتاب که برخی از طرفداران آن را «اعتیادآور» توصیف کرده‌اند، از آثاری است که هر سینمادوستی باید بخواند و امضاهای همیشگی تارانتینو نیز در آن به چشم می‌خورد.
منبع: Collider
