چرا شخصیت‌های انیمه و مانگا چشمان درشتی دارند؟

اگرچه هر هنرمندی دارای سبک متفاوتی برای ترسیم شخصیت‌های انیمه و مانگا است، اما چند ویژگی مشترک در همه‌ی ژانر‌ها وجود دارد. واضح‌ترین ویژگی آن‌ها، چشمان درشت موسوم به چشمان انیمه‌ای است. تقریبا تمام شخصیت‌های انیمه‌ای و مانگایی چشمان درشتی دارند. چشمانی به درشتی توپ تنیس که تمام اجزای صورتشان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. گاهی آنقدر در این زمینه اغراق می‌کنند که نصف صورت شخصیت به چشمانش اختصاص می‌یابد! این رویکرد بامزه‌ی ژاپنی‌ها، چشمان انیمه‌ای را به یک موضوع بحث‌برانگیز در میان طرفداران انیمه و مانگا تبدیل کرده است. اگرچه این استایل باعث جذابیت شخصیت‌های انیمه و مانگا می‌شود، اما نمی‌توان انکار کرد که چشم‌های درشت غیرمعمولی باعث می‌شود چهره‌ی انسان‌ غیرطبیعی به نظر برسد.

دلایل متعددی پشت چشمان درشت شخصیت‌های انیمه و مانگا وجود دارد. برخلاف تصور این روند که امروز به یک هنجار تبدیل شده قدمتی دیرین ندارد و از اواسط قرن بیستم آغاز شده. همچنین در گسترش این رویه نمادگرایی هم نقش به سزایی داشته؛ گفته می‌شود که می‌توان از طریق چشم‌ها به احساسات واقعی افراد پی برد چون چشم‌ها هرگز دروغ نمی‌گویند. به این ترتیب اغلب از چشم‌های بزرگ به عنوان وسیله‌ای برای پی بردن به احساسات مخفی شخصیت‌ها استفاده می‌شود. در اینجا نگاهی می‌اندازیم به این که چگونه و چرا چشم‌های درشت در انیمه و مانگا رایج شدند تا حدی که امروز جزء جدایی‌ناپذیر آن به شمار می‌روند.

تاریخ پیدایش چشمان انیمه‌ای و تاثیر کارتون‌های غربی بر آن

اوسامو تزوکا نویسنده‌ی مشهور انیمه و مانگای ژاپنی در قرن بیستم بود.  تزوکا که اغلب به عنوان «خدای مانگا» شناخته می‌شود، پیشگام مانگا و انیمه‌ی مدرن است. او به شدت تحت تأثیر دیزنی قرار داشت و این الهامات به وضوح در آثار او منعکس شده است. شخصیت‌های کارتونی که روی او بیشترین تاثیر را داشتند عبارت‌اند از شخصیت‌هایی با چشمان درشت مانند دانلد داک، می‌کی ماوس و بتی بوپ.

در تمام این موارد، چشم‌های درشت صرفاً برای اغراق در حالات صورت کشیده شده‌ بودند. تزوکا کاراکتر‌های خود را به شیوه‌ای بسیار خاص طراحی کرد که همه‌ی آن‌ها دارای یک نوع چشم بودند. بعد‌ها هنرمندان دیگری هم تحت تاثیر او شروع به ترسیم شخصیت‌هایی با چشمان درشت کردند و این مسئله تبدیل به یک رویه شد. در حال حاضر، تقریباً همه‌ی محصولات انیمه‌ای و مانگایی دارای شخصیت‌هایی با چشمان بزرگ هستند.

معنی و نماد پشت چشمان انیمه‌ای

معانی نمادینی در پشت چشمان درشت انیمه‌ای وجود دارند. در غرب، چشم‌ها به عنوان «دریچه‌های روح» شناخته می‌شوند.  به عبارت دیگر، تصور می‌شود که چشم‌ها بلافاصله احساسات، ترس‌ها و عمیق‌ترین امیال و درونیات فرد را منعکس می‌کنند. چشم‌های درشت‌تر در انیمه باعث می‌شوند تا احساسات با دقت بیشتری منتقل شوند. که همین ارتباط برقرار کردن با شخصیت‌ها را آسان‌تر می‌کند. موقعیت چشم‌ها، شکل‌ها و رنگ‌های مردمک و عنبیه، و درجه‌بندی آن‌ها به انیماتور‌ها و طراحان اجازه می‌دهد تا شخصیت‌ها و داستان مربوط به آن‌ها را با تمرکز روی صورت پیش ببرند. برای هنرمندان دشوار است که داستانی را با استفاده از ویژگی‌های اولیه‌ی صورت بسازند، و از آنجایی که انیمه و مانگا رسانه‌های داستان‌سرایی هستند که از هنر به عنوان رسانه استفاده می‌کنند، هنرمندان باید ویژگی‌های انسانی را به وسیله‌ی نقاشی‌های ساده‌تر منتقل کنند و کشیدن شخصیت‌های متعدد و ساده با چشمان بزرگ آسان‌تر است.

هنر سنتی ژاپنی جونیچی ناکاهارا

زیبایی‌شناسی سنتی ژاپنی به ایجاد احساسات واقعی‌تر در بینندگان اهمیت می‌دهد. به غیر از تزوکا، یک نفر دیگرهم وجود دارد که شخصیت‌هایی با چشمان درشت را معرفی کرده است. جونیچی ناکاهارا گرافیست و طراح مد ژاپنی هنرمندی بود که با انتشار آثارش در مجله‌ی شوجو نو تومو محبوب شد. او پیشگام شخصیت‌های شوجو مانگا بود. شخصیت‌هایی که با مژه‌های ضخیم، عنبیه‌های بزرگ و بازتاب‌های سفید خالص در چشمانشان شناخته می‌شوند. ناکاهارا این رویه را با چشم‌های شخصیت‌های شوجو مانگا به ‌شدت رواج داد و به این ترتیب به محبوبیت بیشتر شخصیت‌های مانگایی و انیمه‌ای چشم‌‌درشت کمک کرد.

یکی دیگر از توضیحات احتمالی برای سبک چشم درشت در انیمه و مانگا، ارتباط آن با فرهنگ Moe است. موئه یک اصطلاح عامیانه‌ی ژاپنی است که احساس محبت و ستایش نسبت به شخصیت‌های داستانی را توصیف می‌کند، به ویژه آن‌هایی که آسیب‌پذیری و ناز و عشوه دارند. سبک چشم درشت اغلب برای خلق شخصیت‌های «موئه» استفاده می‌شود، زیرا بر معصومیت، جوانی و جذابیت کودکانه‌ی آن‌ها تأکید دارد.

با این حال، استایل چشم درشت خالی از اشکال نیست. برخی از منتقدان استدلال می‌کنند که استفاده‌ی گسترده از این سبک منجر به تکثیر طرح‌های تکراری و فرمولیک برای شخصیت‌ها شده و فردیت شخصیت‌ها را نشانه گرفته. علاوه بر این، برخی از منتقدان حدس می‌زنند که استایل چشم درشت، استاندارد‌های زیبایی غیرواقعی را به ‌ویژه برای زنان تداوم می‌بخشد و برای همین مضر است.

با وجود این انتقادات، سبک چشم درشت همچنان یکی از جنبه‌های مهم و تأثیرگذار انیمه و مانگا است. جذابیت منحصر به فرد زیبایی شناختی و کیفیت احساسی آن نقش مهمی در فرهنگ عامه‌ی ژاپن و معرفی و محبوبیت جهانی آن ایفا کرده و در نتیجه جایگاه این سبک را به عنوان امضای ژاپنی‌ها در تاریخ رسانه تثبیت کرده.

منبع: CBR