هنر ثبت لحظه‌ها؛ عکاسی در سفر از کجا آغاز شد؟

اینکه به مسافرت بروید، سلفی بگیرید و آن را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارید، آن‌قدر امری بدیهی جلوه می‌کند که شاید هرگز برایتان سوال ایجاد نشود که عکاسی در سفر از کجا آغاز شد. اما مشابه همه‌ی کارهایی که انسان در طول تاریخ انجام داده است، عکاسی حین مسافرت هم تاریخچه‌ی جذابی دارد، از «ژوزف نیسه‌فور نیپس» که اولین عکس را گرفت تا «ماکسیم دو کمپ» که اولین سفرنامه‌ی مصور تاریخ را به چاپ رساند.

پیش از آنکه دوربین‌ عکاسی اختراع شود، آدم‌ها به جز محل زندگی، تصوری از مناطق دیگر نداشتند و تنها به توصیف‌های مسافران و جهانگردها اکتفا می‌کردند تا به درک نسبی از کشورها و قاره‌های دیگر برسند. حتی مقوله‌ی «سفر» هم برای بسیاری از افراد تعریف‌شده نبود و برای مدتی طولانی، تفریحِ انحصاری افراد ثروتمند به حساب می‌آمد.

با سبک‌تر شدن وزن تجهیزات عکاسی و تسهیل حمل‌ونقل آن‌ها، شرایط برای عکاس‌ها هموارتر شد اما همچنان با چالش‌هایی روبه‌رو بودند. برای مثال، عکاسی در زمین‌های هموار به‌راحتی امکان‌پذیر بود اما بالا رفتن از کوه یا مناطق دور از دسترس، باعث می‌شد تا حمل تجهیزات دردسرساز شود. علاوه بر این، عکاس‌های قرن نوزدهمی برای ثبت تصاویر، باید فرآیند تبدیل عکس را به‌سرعت آغاز می‌کردند، این بدین معنا بود که همه‌ی تجهیزات باید بلافاصله در دسترس باشد؛ از اتاقِ تاریک قابل‌حمل، مواد شیمیایی خطرناک و مخزن‌های متعدد تا ظرف‌های آب، صفحه‌های شیشه‌ای سنگین، یک دوربین بزرگ و البته سه‌پایه‌ی نگهدارنده‌. در همین حین، مخترعان و تعدادی از عکاسان با آزمون‌وخطا در تلاش بودند تا این پروسه را آسان‌تر کنند.

دوربین «داگرئوتایپ»

سال ۱۸۳۹، هنرمند و عکاس فرانسوی، «لوئی داگر» فرایندی به نام «داگرئوتایپ» (daguerréotype) را طراحی کرد. در این پروسه، یک صفحه‌ی نقره‌ای را در تماس با بخار جیوه قرار می‌دادند و سپس آن را درون دوربین می‌گذاشتند و عکس‌برداری می‌کردند. داگرئوتایپ کمک کرد تا حمل تجهیزات عکاسی آسان‌تر شود اما روند ثبت تصویر طولانی‌تر شد و بدون نگاتیو، جنبه‌ی تجاری عکاسی به حاشیه رفت زیرا عکاس‌ها نمی‌توانستند چند نسخه‌ی مختلف از یک عکس را تهیه کنند و بفروشند.

عکسی از «فردریک اسکات آرچر» (۱۸۵۵)

مدتی بعد، عکاس انگلیسی، «فردریک اسکات آرچر»، روش تازه‌ای به نام «کولودیون» (collodion) را ابداع کرد که سرعت عکس‌برداری را به دو ثانیه کاهش داد اما عکاس‌ها همچنان باید تجهیزات سنگینی را با خود حمل می‌کردند.

مدل‌های مختلف «کداک براونی» در طول دهه‌ها

سال ۱۸۸۸ برای هنر عکاسی اتفاق مهمی رخ داد؛ هنگامی که مخترع آمریکایی و بنیان‌گذار شرکت «کداک»، «جرج ایستمن» یک دوربین جدید اختراع کرد که مبتنی بر «فیلم رول» بود و فرایند تولید عکس را کوتاه می‌کرد. عکاس می‌توانست ۱۰۰ قطعه عکس مختلف بگیرد و سپس باید آن‌ها را به یک کارخانه‌ می‌فرستاد تا پردازش و چاپ شوند. این دوربین با شعار «شما دکمه را فشار دهید و ما بقیه‌ کارها را انجام می‌دهیم» وارد بازار شد و در همان سال اول عرضه، بیش از ۱۳ هزار نسخه از آن به فروش رسید.

چند سال بعد، در سال ۱۹۰۰، دوربین «کداک براونی» به یک محصول انقلابی تبدیل شد و عکاسی را متحول کرد. با تشکر از این اختراع جدیدِ جرج ایستمن، حالا عکاسی در سفر برای هر کسی مقدور بود. با پیشرفت فناوری‌های مرتبط با دوربین عکاسی، کیفیت عکس‌های تولیدی نیز به‌تدریج بهبود پیدا کرد.

اولین عکس‌ چاپ‌شده‌ی تاریخ (۱۸۲۶) که توسط «ژوزف نیسه‌فور نیپس» و از پنجره‌ی خانه‌اش گرفته شده است

طبق ادعای متخصصان حوزه‌ی عکاسی، قدیمی‌ترین عکس سفر، توسط ژوزف نیسه‌فور نیپس در سال ۱۸۲۵ گرفته شده است و تصویری از خیابانی در فرانسه را نشان می‌دهد. از آنجایی که ثبت تصاویر در آن دوره، نزدیک به هشت ساعت طول می‌کشید، نور خورشید در هر دو سوی ساختمان‌های درون عکس به چشم می‌خورد.

عکس «ماکسیم دو کمپ» از ابوالهول (۱۸۵۱-۱۸۴۹)

پس از مطالعه‌ی تخصصی عکاسی و فرایند داگرئوتایپ، «پیر-گوستاو ژولی دو لات‌بینره» سال ۱۸۳۹ به یونان سفر کرد و به اولین عکاس تاریخ تبدیل شد که تصاویر آتن و آکروپولیس را به ثبت می‌رساند. او سپس رهسپار مصر و خاورمیانه شد و ۹۲ عکس دیگر گرفت که منتخبی از آن‌ها را در کتابش (۱۸۴۰) قرار داد. اینجا باید به ماکسیم دو کمپ و «گوستاو فلوبر» هم اشاره کنیم که سال ۱۸۴۹ به خاورمیانه و شمال آفریقا سفر کردند. آن‌ها که یک دوربین عکاسی چوبی «کالوتایپ» (روش عکاسی ابداعی شیمی‌دان انگلیسی، «هنری فاکس تالبوت») و تعدادی مواد شیمیایی با خود در اختیار داشتند، از کاغذ معمولی برای ثبت تصاویر استفاده کردند زیرا کالوتایپ برخلاف داگرئوتایپ، به عکاس اجازه می‌داد تا امکان ظهور نگاتیور روی کاغذهایی از جنس دیگر را هم داشته باشد.

همچنین عکاس‌ها به‌واسطه‌ی کالوتایپ قادر بودند تا چند نسخه‌ی مختلف از یک عکس را تولید کنند (همان‌طور که بالاتر ذکر شد، در داگرئوتایپ این کار غیرممکن بود). بعد از گرفتن صدها عکس در حین سفر، دو کمپ و فلوبر پس از بازگشت‌، آن‌ها را به یک آلبوم تبدیل کردند و در سال ۱۸۵۲ به فروش رساندند. از آنجایی که این اولین کتاب عکاسی در سفر بود، مورد استقبال عموم قرار گرفت و مردم برای نخستین بار، تصاویری از ابوسمبل، ابوالهول و اهرام مصر را مشاهده کردند. در همین سال، یک عکاس پیشگام دیگر، «جرج ویلسون بریجز» نزدیک به ۱۵۰۰ تصویر از مصر و مدیترانه را به‌واسطه‌ی فرایند «نگاتیو کاغذ» (Paper negative) ثبت کرد.

چهار سال پس از انتشار کتاب موفق دو کمپ و فلوبر، عکاس انگلیسی، «فرانسیس فریت» نیز به خاورمیانه‌ سفر کرد و عکس‌هایش را با فرایند کولودیون به ثبت رساند؛ تصاویر جذاب او بعدها در چند جلد به فروش رسید و پرطرفدار شد. علاوه‌بر این، فریت در یک دفتر یادداشت، چالش‌های ثبت هر کدام از تصاویر را نوشته بود و آن‌ها را ضمیمه‌ی عکس‌ها می‌کرد. پس از موفقیت‌های تجاری کتاب‌های مصور او، فریت در نهایت شرکت نشر کتاب خود را تأسیس کرد.

عکس «ساموئل بورن» از هیمالیا (۱۸۷۹)

یک چهره‌ی برجسته‌ی دیگر که جایگاه ویژه‌ای در تاریخ عکاسی در سفر دارد، «ساموئل بورن» است. او سال ۱۸۶۲ به هندوستان سفر کرد و برای هفت سال آنجا ماند تا تصاویر حیرت‌انگیزی بگیرد، خصوصا از هیمالیای غربی که کار آسانی نبود. به دلیل سختی‌های عکاسی در ارتفاع بالا و سنگینی تجهیزات، او نزدیک به ۴۰ نفر را استخدام کرده بود تا در حمل وسایل کمک کنند؛ با این حال، عکاسی در چنین شرایطی همچنان طاقت‌فرسا بود. ساموئل بورن مؤسس یکی از قدیمی‌ترین استودیوهای عکاسی تاریخ هم بوده است، «بورن اند شپرد» که با قدمتی ۱۷۶ ساله، متأسفانه در سال ۲۰۱۶ برای همیشه تعطیل شد.

عکسی از «هربرت پونتینگ» (۱۹۱۳-۱۹۱۰)

در تاریخ عکاسانِ مسافر، «فرانسیس بدفورد» را هم نباید از یاد برد که به تأسیس «انجمن عکاسی سلطنتی» انگلستان کمک کرد (۱۸۵۳). او با عکس‌هایی که از خاورمیانه گرفته بود شهره شد و حتی در یک سفر، شاهزاده‌ی ولز و خانواده‌اش را همراهی کرد (۱۸۶۲). از دیگر عکاسان تأثیرگذار، می‌توان به «چارلز کلیفورد»، «لینیوس ترایپ»، «ویلیام یانگ»، «هربرت پونتینگ»، «لرد کارناروِن»، «سولومون نونس کاروالیو» و «جیمز ریکلتون» اشاره کرد. این عکاس‌ها کمک کردند تا توده‌ مردم بتوانند به سرزمین‌های غریب نگاهی اجمالی داشته باشند اما تأسیس مجلاتی همچون «نشنال جیوگرافیک» (۱۹۸۷)، «تراول لیژر» (۱۹۳۷) و «کنده نست تراولر» (۱۹۸۷) نیز به ترویج عکاسی در سفر و آموزش آن کمک شایانی کرد.

با پیشرفت تکنولوژی، عکاسی در سفر حالا شمایل متفاوتی به خود گرفته و چیزی فراتر از یک عکس فوری از یک منطقه‌ی خاص است. با به‌کارگیری فیلترهای مختلف و دیگر ابزارهای ارتقای تصویر، این عکس‌ها می‌توانند داستان‌گو باشند، خیال‌پردازی را در شما زنده کنند و حتی یک اثر هنری درجه‌یک در نظر گرفته شوند. این روزها، ثبت و انتشار عکس‌های سفر آسان‌تر از همیشه است و با تشکر از وب جهان‌گستر و شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، عکس‌های خود را به‌راحتی می‌توانید با همه‌ی آدم‌های جهان به اشتراک بگذارید.

با اینکه عکاسی در سفر، مسیر پرفرازونشیبی را طی کرده و از تجهیزات سنگین و فرایندهای طولانی به تکنولوژی‌های مدرن رسیده اما هدف آن تغییری نکرده است. این عکس‌ها همچنان می‌توانند جنبه‌ی آموزشی یا هنری داشته باشند، به منبع الهام دیگران تبدیل شوند و البته شما را به گردشگری تشویق کنند تا زیبایی‌های جهان را از نزدیک نظاره کنید.

منبع: Urth Magazine